Στην πρώτη επίσκεψη υποβλήθηκαν σε εξαντλητική προσπάθεια για τον καθορισμό της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου (VO₂max). Στη δεύτερη επίσκεψη οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν 3 υπομέγιστες διαφορετικής κλίσης προσπάθειες διάρκειας 4 λεπτών με σταθερή ταχύτητα. Οι αθλούμενοι συμμετείχαν επίσης σε ορεινό αγώνα δρόμου 3 χιλιομέτρων με 187 μέτρα θετική υψομετρική διαφορά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το ενεργειακό κόστος (VO2) ανά 1% κλίση δεν ήταν σημαντικά διαφορετικό στο εύρος των κλίσεων 3-12% (p>0,05). Επίσης η μείωση της ταχύτητας τρεξίματος (km.h-1) ανά 1% κλίση προκειμένου ο δρομέας να διατηρήσει ίδιο ενεργειακό κόστος δεν ήταν διαφορετικό σε όλο το εύρος των κλίσεων (p>0,05). Τέλος δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση της κατανάλωσης οξυγόνου και της μείωσης της ταχύτητας ανά 1% κλίση με την επίδοση στον αγώνα των 3000 μέτρων (r=0.015, p>0,05).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στροφή στη φυσική δραστηριότητα και ειδικότερα στο τρέξιμο, (σχήμα 1). Η φυσική δραστηριότητα συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της υγείας (Church, 2000) με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να ασκούνται.

Ορεινό τρέξιμο

Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μια έξαρση του φαινομένου ''δρομικό κίνημα''. Στον ελλαδικό χώρο χιλιάδες Έλληνες συμμετέχουν σε αγώνες δρόμου που διοργανώνονται σχεδόν κάθε βδομάδα. Όλοι όμως οι συμμετέχοντες των αγώνων δρόμου έχουν την περιέργεια και την θέληση να δοκιμάσουν τις δυνατότητες τους στους αγώνες ορεινού τρεξίματος. Σ' αυτούς λοιπόν τους αγώνες οι δρομείς καλούνται να τρέξουν – διανύσουν τη σηματοδοτημένη διαδρομή του αγώνα η οποία κινείται μέσα σε μονοπάτια δασικών εκτάσεων, σε περιβαλλοντικά πάρκα και σε εθνικούς δρυμούς. Οι αποστάσεις αυτών των αγώνων ποικίλλουν. Υπάρχουν αγώνες μικρού και μεγάλου βαθμού δυσκολίας που κυμαίνονται από 5έως και 160 χιλιόμετρα. Σε αυτές τις αποστάσεις οι δρομείς έχουν να αντιμετωπίσουν και τις τεχνικές δυσκολίες του αγώνα, τη θετική υψομετρική και το κομμάτι της κατάβασης. Το 2004 οι αγώνες ορεινού τρεξίματος ήταν ελάχιστοι. Σήμερα, 10 χρόνια μετά, διοργανώνονται περισσότεροι από 80 αγώνες ορεινού τρεξίματος όλων των βαθμών δυσκολίας στους οποίους συμμετέχουν περισσότεροι από 2500 αθλητές σε όλο τον ελλαδικό χώρο.

Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση στους αγώνες ορεινού τρεξίματος από μηχανικής πλευράς είναι το έδαφος στο οποίο διεξάγεται ο αγώνας (δύσβατα – πέτρινα μονοπάτια), εξωτερικές επιβαρύνσεις στους δρομείς (σακίδια πλάτης), οι υψομετρικές διαφορές του αγώνα οι οποίες συντελούνε σε διαφορετικού βαθμού άσκηση δύναμης των αρθρώσεων (σε υψηλές κλίσεις η άρθρωση του ισχίου εκτελεί μεγαλύτερο μηχανικό έργο). Επίσης, σε διαφορετικές κλίσεις συμμετέχουν σε μεγαλύτερο βαθμό μεγαλύτερες μυϊκές ομάδες. Το είδος της μυϊκής συστολής που γίνεται σε κάθε διαφορετική κλίση (ομόκεντρη – έκκεντρη) αποτελεί επίσης πολύ σημαντικό παράγοντα απόδοσης στους αγώνες ορεινού τρεξίματος. Από φυσιολογικής πλευράς η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος και η κατανάλωση γλυκόζης από συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της απόδοσης και θέτοντας σαν περιοριστικό παράγοντα στην απόδοση τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου.

Δεν υπάρχουν μελέτες στην βιβλιογραφία που να εξετάζουν το ενεργειακό κόστος του τρεξίματος με κλίση καθώς και την μείωση της δρομικής ταχύτητας του δρομέα προκειμένου σε τρέξιμο με κλίση να πετύχει το ίδιο ενεργειακό κόστος. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να εξετάσει

1. την ενεργειακή κατανάλωση τρεξίματος σε ανηφόρα με διαφορετικές κλίσεις και σταθερή ταχύτητα,
2. τη μείωση της δρομικής ταχύτητας σε διαφορετικές κλίσεις προκειμένου ο δρομέας να πετύχει το ίδιο ενεργειακό κόστος με το τρέξιμο χωρίς κλίση,
3. τη συνεισφορά επιλεγμένων παραμέτρων στο τρέξιμο με θετική κλίση.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Στην παρούσα μελέτη χρησιμοποιήσαμε 8 άτομα διαφορετικού επιπέδου φυσικής κατάστασης. Οι δοκιμαζόμενοι ήταν ηλικίας από 19 μέχρι και 47 έτη με σωματικά χαρακτηριστικά ύψους 168 cm ± 8, βάρους 62,88 kg ± 10, λίπους 14,2% ± 6. Οι 8 δοκιμαζόμενοι κλήθηκαν να εκτελέσουν 3 διαφορετικές δοκιμασίες σε τρεις διαφορετικές μέρες διάρκειας μίας εβδομάδας.

Η πρώτη δοκιμασία αφορούσε την εύρεση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO2max). Η δεύτερη δοκιμασία αποτελούνταν από υπομέγιστη ένταση σε διαφορετικές θετικά αυξανόμενες κλίσεις με σταθερή ταχύτητα και η τρίτη ήταν ένας υπαίθριος αγώνας 3 χιλιομέτρων με 187 μέτρα θετική υψομετρική.

Τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν στις μετρήσεις ήταν τα εξής: ζυγαριά Seka 707 (UK), αναστημόμετρο Seka (UK). Η λιπομέτρηση έγινε με δερματοπτυχόμετρο Harpenden (UK). Το εργοσπυρόμετρο ήταν Quarkcpetcosmed (Italy). O διάδρομος ήταν technogymrunrace 1200. Τη μέτρηση του γαλακτικού οξέος έγινε την με τη βοήθεια του μηχανήματος lactateplus (USA) και την καρδιακή συχνότητα μετρήσαμε με Polarheartratemonitor (Finland). Στην υπαίθρια δοκιμασία η μέτρηση της διαδρομής έγινε με Garminforerunner 220.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Παρουσιάζεται η μέση τιμή των δοκιμαζόμενων στα διαφορετικά επίπεδα κλίσης που χρησιμοποιήσαμε στην μελέτη. Όσο αυξάνεται η κλίση παρατηρούμε μια μικρή μείωση στην κατανάλωση οξυγόνου, ωστόσο αυτή η μείωση είναι μικρή και δεν μπορεί θα θεωρηθεί σημαντική διάφορα (p< 0,05).

Στο σχήμα 5 παρατηρούμε μεγαλύτερο ενεργειακό κόστος (ml. kgr. min-1) στις κλίσεις 3-4% σε σχέση με το υπόλοιπο εύρος κλίσεων 6-12%, ωστόσο δεν είναι σημαντική η διαφορά λόγο του μικρού αριθμού δείγματος (n=8).

Στο σχήμα 6 παρατηρούμε υψηλότερη πτώση της ταχύτητας σε Km/h-1στις κλίσεις 3-4% σε σχέση με το υπόλοιπο εύρος κλίσεων 6-12%. Ωστόσο δεν είναι σημαντική η διαφορά λόγο του μικρού αριθμού δείγματος (n=8).

Δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση της κατανάλωσης οξυγόνου και της μείωσης της ταχύτητας ανά 1% κλίση με την επίδοση των δοκιμαζόμενων στον αγώνα των 3000 μέτρων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Στη μελέτη μας τέθηκαν τα εξής ερωτήματα: Ποια είναι η ενεργειακή πτώση της κατανάλωσης ως προς την εδαφική κλίση, ποια είναι η ενεργειακή πτώση της κατανάλωσης ως προς την ταχύτητα του τρεξίματος και τη συνεισφορά επιλεγμένων παραμέτρων στο τρέξιμο με θετική κλίση.

Στα χαμηλότερα επίπεδα κλίσεων 3-4% υπήρξε αυξημένη κατανάλωση οξυγόνου σε σχέση με τα υψηλότερα επίπεδα κλίσεων 6-12% όπου η κατανάλωση οξυγόνου ήταν υψηλότερη στους περισσότερους δοκιμαζόμενους σε ατομικές και μέσες τιμές.

Ωστόσο όσο αυξάνεται η κλίση το ενεργειακό κόστος ανά 1% κλίση δεν διαφοροποιείται σημαντικά (p > 0,05).

Στα χαμηλότερα επίπεδα κλίσεων ο ρυθμός μείωσης της ταχύτητας προκειμένου να διατηρηθεί σταθερή κατανάλωση Ο₂ ήταν υψηλότερη σε σχέση με τα υψηλότερα επίπεδα κλίσεων όπου η μείωση της ταχύτητας ήταν χαμηλότερη στους περισσότερους δοκιμαζόμενους σε ατομικές και μέση τιμές.

Δεν παρατηρήθηκε ωστόσο στατιστικά σημαντική διαφορά (p > 0,05) επίσης της μείωσης της ταχύτητας ανά 1% κλίση σε όλο το εύρος κλίσεων που χρησιμοποιήσαμε.

Παράγοντες που πιθανόν να επηρέασαν τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν: α) οι μετρήσεις έγιναν σε κλειστό χώρο, β) ο χαμηλός αριθμός των δοκιμαζομένων, γ) το διαφορετικό επίπεδο φυσικής κατάστασης των δοκιμαζομένων και δ) ένας αριθμός των δοκιμαζόμενων δεν είχαν εμπειρία σε αγώνες ορεινού τρεξίματος.

Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση σε δοκιμασίες με θετική κλίση από μηχανικής πλευράς είναι το έδαφος στο οποίο διεξάγεται η δοκιμασία, εξωτερικές επιβαρύνσεις στους δοκιμαζόμενους, οι υψομετρικές διαφορές οι οποίες συντελούν σε διαφορετικού βαθμού άσκηση δύναμης των αρθρώσεων. Το είδος της μυϊκής συστολής που γίνεται σε κάθε διαφορετική κλίση (ομόκεντρη – έκκεντρη) αποτελεί επίσης πολύ σημαντικό παράγοντα απόδοσης. Κατά τη διάρκεια άσκησης σε θετική κλίση χρησιμοποιείται η ομόκεντρη μυϊκή συστολή. Από φυσιολογικής πλευράς η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος και η κατανάλωση γλυκόζης από συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της απόδοσης και θέτεται σαν παράγοντα στην μέγιστη απόδοση τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου.

Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας στο ΤΕΦΑΑ Αθηνών. Ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή μου κο Ηλία Ζαχαρόγιαννη για την πολύτιμη βοήθεια και υποστήριξή του.